Σίγκμουντ Φρόιντ, θεμελιωτής της σύγχρονης ψυχολογίας και αδιαμφισβήτητα αυτός που έθεσε στο τραπέζι το ζήτημα του κατά πόσο μπορούν να ασκήσουν επίδραση οι γονείς στη ψυχοσυναισθηματική ζωή ενός παιδιού. Δεκαετίες μελέτης και ερευνών έχουν αποδείξει ότι υπάρχει άρρηκτη σύνδεση, για αυτό και δεν θα αναλωθούμε σε αυτό το άρθρο στη προσπάθεια να παρέχουμε αποδείξεις και τεκμήρια. Ποια είναι όμως η Χρυσή τομή ανάμεσα στα γονίδια που έχει εκ φύσεως ένα παιδί και στο περιβάλλον που μεγαλώνει; Που σταματάει η μία γραμμή και που ξεκινάει η άλλη; Είναι σωστό να κατηγορούμε για όλα τους γονείς μας ξεχνώντας ο καθένας την ατομική του ευθύνη και βούληση σε ότι κάνει;
Θεωρία της προσκόλλησης
John Bowlby και Mary Ainsworth. Δύο άνθρωποι που με βάση τη θεωρία αυτή υποστήριξαν ότι τα παιδιά που δεν έχουν αποκτήσει ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους θα βιώσουν συναισθηματική ανασφάλεια, όχι μόνο ως παιδιά αλλά και ως ενήλικες. Τι γίνεται όμως με τα γονίδια;
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι σε ένα 55% στη ζωή ενός ανθρώπου υπάρχει αυτό που λέμε περιβάλλον ή βιώματα, βέβαια ως περιβάλλον ορίζεται οποιοσδήποτε φροντιστής. Το υπόλοιπο 45% κάνει αναφορά για τα γονίδια. Πρακτικά λοιπόν αν θεωρώ ότι δεν αξίζω τίποτα δεν φταίει αναγκαστικά μια μαμά που δεν έδωσε αρκετή αγάπη στο παιδί της ούτε ένας μπαμπάς που είναι επικριτικός. Μάλιστα αν εξαιρέσουμε τις κακοποιητικές συμπεριφορές, έρευνες έδειξαν ότι οι κοινωνικές σχέσεις και οι συνομήλικοι μας επηρεάζουν ολοκληρωτικά, το πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή μας αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Φυσικά στόχος δεν είναι να αποδείξουμε ότι οι γονείς δεν κάνουν λάθη, έκαναν και θα συνεχίσουν να κάνουν εφόσον η τελειότητα δεν είναι στο DNA μας, όλοι οι άνθρωποι μηδενός εξαιρετέου, σφάλλουν. Η ουσία είναι πρώτον να καταλάβουμε ότι τα λάθη τους βασίζονταν στην αγάπη τους (με εξαίρεση τη παιδική κακοποίηση που είναι ποινικά διώξιμη) και δεύτερον ότι η θυματοποίηση δεν θα μας πάει μπροστά. Το να πιστεύουμε ότι πάντα κάποιος άλλος φταίει για ότι άσχημο έχουμε περάσει δεν θα μας βοηθήσει ιδιαίτερα.
Ο Life coach
Ο Life coach επικεντρώνεται όχι στο πρόβλημα αλλά στη λύση. Μας βγάζει από τη βόλεψη του “για όλα φταίνε οι άλλοι” και μας φέρνει αντιμέτωπους με τη πραγματικότητα που λέγεται ΑΤΟΜΙΚΉ ΕΥΘΎΝΗ και ΕΛΕΎΘΕΡΗ ΒΟΎΛΗΣΗ. Επίσης η αυτογνωσία (γνωρίζοντας τον εαυτό μας, τα όρια μας, τα θέλω μας κτλ) είναι ο τρόπος για να θέσουμε όρια απέναντι στις παρεμβατικές συμπεριφορές γονέων, όταν αυτές υπάρχουν.
Εν τέλη λοιπόν ποιος φταίει;
Ίσως το μόνο που φταίει στη πραγματικότητα όταν και μόνο όταν δεν υπάρχουν κακοποιητικές συμπεριφορές είναι τα δικά μας δυσλειτουργικά πιστεύω. Η ενηλικίωση έρχεται, όχι όταν κλείσουμε το 18ο έτος της ηλικίας, αλλά όταν αφήσουμε στην άκρη παιδικές συμπεριφορές του τύπου -τι καλύτερο θα μπορούσαν να κάνουν οι γονείς μας ή τι θα μπορούσαμε εμείς να πετύχουμε διαφορετικό υπό άλλες συνθήκες ανατροφής -.
Η αλλαγή είναι ατομική υπόθεση, τείνουμε να ρίχνουμε τη μπάλα των ευθυνών απέναντι, όταν αδυνατούμε να την σηκώσουμε εμείς οι ίδιοι. Ενδυνάμωση των εγκεφαλικών μας μυών χρειάζεται και τίποτα παραπάνω. Δύναμη θέλουμε να αποκτήσουμε και όχι επιχειρήματα κατά των γονέων. Δεν βρισκόμαστε σε δικαστική έδρα που θα οριστεί η τιμωρία για τα λάθη τους, ούτε εμείς είμαστε τελικά τόσο αβοήθητοι όσο θα ήμασταν αν βρισκόμασταν κλεισμένοι σε ένα κελί φυλακής. Ακόμη και αν έχουμε βρεθεί εκεί μπορούμε να βγούμε, αθωώστε τους γονείς σας με τη πραγματική έννοια της συγχώρησης και δεχτείτε το κλειδί προκειμένου να βγείτε από τη φυλακή. Αυτό δεν είναι πραγματική απελευθέρωση;
Bowlby, J. (1979). The Bowlby-Ainsworth Attachment Theory. Behavioral and Brain Sciences
Κωλίκη, Η. (2021). Τα γονίδια επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά; Wikihealth.
McDermot, R., et al. (2009). Monoamine oxidase A gene (MAOA) predicts behavioral aggression following provocation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 2118-2123.https://www.pnas.org/content/106/7/2118
Obegi, J. H., & Ety Berant. (2009). Attachment theory and research in clinical work with adults. Guilford Press.