Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, θεμελιωτής της σύγχρονης ψυχολογίας, ήταν από τους πρώτους που έθεσαν στο τραπέζι το ερώτημα:
Σε ποιο βαθμό μπορούν οι γονείς να επηρεάσουν τη συναισθηματική ζωή ενός παιδιού;
Δεκαετίες έρευνας απέδειξαν ότι η σχέση γονέα–παιδιού είναι καθοριστική. Η σύνδεση είναι υπαρκτή και βαθιά, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι εξηγεί τα πάντα.
Πού βρίσκεται λοιπόν η χρυσή τομή ανάμεσα στα γονίδια και στο περιβάλλον που μεγαλώνει ένα παιδί;
Και, τελικά, είναι σωστό να κατηγορούμε τους γονείς μας για όλα, ξεχνώντας τη δική μας ευθύνη και ελεύθερη βούληση;
Η Θεωρία της Προσκόλλησης
Ο John Bowlby και η Mary Ainsworth, μέσα από τη θεωρία της προσκόλλησης, υποστήριξαν ότι τα παιδιά που δεν αναπτύσσουν ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους, τείνουν να βιώνουν συναισθηματική ανασφάλεια – όχι μόνο στην παιδική ηλικία, αλλά και στην ενήλικη ζωή.
Ωστόσο, η ψυχολογία προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Έρευνες δείχνουν ότι περίπου 55% της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης οφείλεται στο περιβάλλον (δηλαδή στις εμπειρίες, στους φροντιστές, στις κοινωνικές σχέσεις), ενώ το υπόλοιπο 45% σχετίζεται με τα γονίδια.
Με άλλα λόγια, αν κάποιος νιώθει πως “δεν αξίζει αρκετά”, δεν σημαίνει ότι “φταίει” απαραίτητα ένας γονιός που δεν έδωσε αρκετή αγάπη ή που υπήρξε επικριτικός.
Οι συνομήλικοι, οι σχέσεις και οι εμπειρίες μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τη ζωή.
Οι Γονείς Δεν Είναι Τέλειοι — Και Δεν Χρειάζεται Να Είναι
Οι γονείς κάνουν λάθη. Όλοι οι άνθρωποι κάνουν.
Αυτό δεν μειώνει την αξία τους ούτε την αγάπη που μας έδωσαν.
Η κατανόηση ότι τα λάθη τους προέρχονταν από αγάπη (εκτός βέβαια των περιπτώσεων κακοποίησης) είναι το πρώτο βήμα προς τη συγχώρηση και την εσωτερική ελευθερία.
Η θυματοποίηση, αντίθετα, μας κρατάει στάσιμους.
Όσο πιστεύουμε ότι πάντα κάποιος άλλος φταίει, μένουμε δέσμιοι στο παρελθόν.
Η Οπτική του Life Coach
Ο Life Coach δεν εστιάζει στο πρόβλημα, αλλά στη λύση.
Μας βοηθά να περάσουμε από τη νοοτροπία “για όλα φταίνε οι άλλοι” στην επίγνωση ότι διαθέτουμε ατομική ευθύνη και ελεύθερη βούληση.
Μέσα από την αυτογνωσία — γνωρίζοντας ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και ποια είναι τα όριά μας — μπορούμε να θέτουμε όρια ακόμη και απέναντι σε παρεμβατικούς γονείς, χωρίς θυμό, αλλά με σεβασμό.
Ποιος Φταίει Τελικά;
Αν αφήσουμε έξω κάθε μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς, τότε ο μοναδικός “ένοχος” ίσως είναι τα δυσλειτουργικά μας πιστεύω.
Η ενηλικίωση δεν έρχεται στα 18, αλλά όταν σταματήσουμε να ζούμε με παιδικές προσδοκίες:
«Τι θα γινόταν αν οι γονείς μου ήταν διαφορετικοί;»
«Πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή μου υπό άλλες συνθήκες;»
Η αλλαγή είναι προσωπική υπόθεση.
Η δύναμη βρίσκεται μέσα μας, όχι στα επιχειρήματα κατά των γονιών μας.
Δεν είμαστε δικαστές για να τιμωρήσουμε τα λάθη τους· είμαστε άνθρωποι που μπορούμε να συγχωρήσουμε και να ελευθερωθούμε.
Αθώωσε τους γονείς σου — όχι γιατί είχαν πάντα δίκιο, αλλά γιατί εσύ αξίζεις να είσαι ελεύθερος.
Αν νιώθεις ότι ήρθε η στιγμή να αφήσεις πίσω σου το βάρος του “ποιος φταίει” και να ανακαλύψεις τη δική σου δύναμη, ξεκίνα σήμερα το ταξίδι αυτογνωσίας και ενδυνάμωσης.
Η ελευθερία αρχίζει εκεί που τελειώνουν οι κατηγορίες.
Βιβλιογραφία
Bowlby, J. (1979). The Bowlby-Ainsworth Attachment Theory. Behavioral and Brain Sciences
Κωλίκη, Η. (2021). Τα γονίδια επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά; Wikihealth.
McDermot, R., et al. (2009). Monoamine oxidase A gene (MAOA) predicts behavioral aggression following provocation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 2118-2123.https://www.pnas.org/content/106/7/2118
Obegi, J. H., & Ety Berant. (2009). Attachment theory and research in clinical work with adults. Guilford Press.